Íslendingar eiga ungt og efnilegt fólk

Laugardaginn 9. júní var ég viðstödd afhendingu hvatningar- og nemendaverðlauna menntaráðs Reykjavíkur. Athöfnin fór fram í Tjarnarsal Ráðhússins og var þar viðstaddur fjöldi manns. Formaður menntaráðs, ásamt formennum nefndanna tveggja afhentu  grunnskólanemum frá flestum grunnskólum Reykjavíkur verðlaun og viðurkenningarskjal fyrir fjölbreytt verkefni, námsárangur, félagsstörf, framfarir í samskiptum, textílmennt  o.fl.   Að afhendingu lokinni leit ég yfir þennan glæsilega hóp ungmenna og hugsaði með mér hve lánsöm við Íslendingar eru að eiga svona ungt og efnilegt fólk.

Sveitarómantík og landbúnarkerfið

Ég dvaldi á Laugarvatni í nokkra daga í byrjun júní. Á Laugarvatni er gott að vera „þar er alltaf gott veður“ eins og einn bóndinn á Laugarvatni sagði við mig þegar við mættumst rétt fyrir utan kaupfélagið í úrhellisrigningu. Ég mótmælti honum ekki enda er ég sammála.  Það er alltaf spurning um hvernig maður lítur á hlutina.

Á fáeinum árum er áberandi hvað sumarbústaðabyggðin hefur stækkað í Bláskógabyggð  og Grímsnes- og Grafningshreppi og í öðrum sveitarfélögum á Suðurlandi. Í dag byggja menn stór einbýlishús með öllum nútímaþægindum á hálfum eða heilum hektara lands. Löndin eru girt og læst með lás sem hægt er að opna með því að slá inn númer í gsm síma eiganda. Fáein sveitabýli sjást ennþá. Mér segist svo hugur að byggðin á þessum svæðum eigi eftir að þéttast og tré, girðingar og hlið eiga eftir að byrgja okkur sýn til fjalla þegar ekið er eftir þjóðvegi eitt.

Menn ræða um litla nýliðun í bændastétt og að erfitt sé fyrir bændur að brauðfæða sig í hefðbundnum búskap.  Margir bændur reyna að drýgja tekjurnar og stunda aðra atvinnu meðfram búskap og sumir starfrækja einhverskonar þjónustu við erlenda ferðamenn. Hefðbundinn búskapur er í hættu og bændur sjá sér ekki annað fært en að selja nýríkum Íslendingum jarðir sínar.  

Áróður Samfylkingarinnar gegn bændum og landbúnaðarkerfinu hefur skapað neikvæða mynd af bændum og hefðbundnum búskap. Samfylkingin hefur undanfarin ár viljað stokka upp landbúnaðarkerfið, leggja niður verndartolla af landbúnaðarvörum og leyfa óhindraðan innflutning landbúnaðarvara frá öllum heimsálfum og þá sérstaklega frá Afríku og Asíu. Samfylkingin telur að tilgangurinn sé að lækka verð á landbúnaðarvörum til neytenda og aðstoða þróunarlöndin við að fóta sig í hnattvæðingunni. Það sem fylgir ekki sögunni er að með þessum aðgerðum er verið að útrýma bændastéttinni  og  hefðbundnum búskap á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að skoða gaumgæfilega þær afleiðingar sem fyrirhugaðar breytingar í landbúnaðarkerfinu hafa í för með sér fyrir Íslendinga um ókomna framtíð.

Boð og bönn er ekki alltaf rétta leiðin til að ná árangri

Ég hætti að reykja 1. desember 1982, sá dagur er mér minnisstæður. Ég hætti að reykja m.a. vegna þess að sonur minn sem þá var rétt byrjaður í barnaskóla minnti mig daglega á að reykingar væru skaðlegar. Aðdragandinn að því að ég hætti að reykja var nokkuð langur. Í eitt ár taldi ég mér trú um að ég væri komin með slæman morgunhósta, að ég ætti erfitt með að labba upp stiga vegna mæði og það væri bæði dýrt og sóðalegt að reykja. Það voru mörg atriði sem ég tíndi til gegn reykingum til að undirbúa sálartetrið að hætta að reykja. Mér fannst nefnilega bara „andskoti“ gott að reykja, - var mjög efnileg reykingakona, orðin horuð, grá og guggin. Drengurinn minn var hins vegar staðfastur í áróðri sínum á heimilinu og ég sem elska friðinn hætti að reykja.

Fyrst að ég gat hætt að reykja og þá geta það allir. Ágæt kona sagði mér að ef ég gæti hætt að reykja í þrjá daga þá væri baráttan við löngunina í sígarettur unnin. Þegar þrír erfiðir dagar voru liðnir tímdi ég ekki að byrja aftur, en löngunin var fyrir hendi. Í fjórar til fimm vikur gætti ég þess að hitta ekki vini sem reyktu. Ég smakkaði ekki áfengi í langan tíma eftir að ég hætti að reykja og ég fékk mér aldrei smók. Ég gekk í gegnum fráhvarfseinkenni eins og allir aðrir, fékk útbrot á bringuna, hóstaði slími, þyngdist töluvert, - en ég lét mig hafa það. Smám saman hvarf löngunin í sígarettur, en merkilegt var að hún blossaði upp einstöku sinnum við mjög sérkennilegar aðstæður, s.s. þegar ég stóð í úrhellisrigningu og beið eftir strætó, þegar ég var á Leifsstöð á leið til útlanda og þegar ég fór á pöpparölt en ég stóðst freistinguna.

Reykingamenn eiga  samúð mína, því með lögum hefur ríkið bannað reykingar á opinberum veitingastöðum og börum. Heilbrigðisráðherra vissi sem var að sjúkdómar sem rekja má til reykinga er að sliga heilbrigðiskerfið, þrátt fyrir það er forræðishyggja ríkisins í þessu máli umhugsunarverð. Í ljósi þess að ríkið hefur með höndum einokun á sölu og dreifingu á tóbaki og víni hér á landi.  

Reykinga- og veitingamenn hefðu átt að láta heyra í sér  þegar fjallað var um frumvarpið um reykingabann á veitingahúsm og börum á Alþingi. Fylgist fólk ekki með því sem gerist í sölum Alþingis þegar sett eru lög um stjórn landsins? Það er ef til vill dálítið seint í rassinn gripið hjá veitingamönnum að gera eitthvað fyrir reykingamenn þegar lögin eru gengin í gildi. Margir veitingamenn ætla að útbúa tjöld fyrir utan barina þannig að reykingamenn eiga á hættu fá sjúkdóma sem tengdir eru kulda og vosbúð ásamt því að eiga á hættu að fá sjúkdóma sem rekja má til reykinga. Það gæti kostað heilbrigðiskerfið drjúgan skilding í viðbót.

Boð og bönn er ekki alltaf rétta leiðin til að ná árangri. Forvarnir í fjölbreyttri mynd er heppilegasta leiðin til að hafa áhrif á börn og unglinga og koma í veg fyrir að þau byrji að reyka.  Hvetjum ríkisvaldið til að tryggja að nægu fjármagni verði veitt í forvarnir gegn reykingum.